1. GİRİŞ

Trafik kazaları, ne yazık ki sıklıkla yaşanan küresel sorunlardan birisidir.  Trafik kazaları, ağır yaralanmalar ile bir veya birden fazla kişinin ölümüne sebebiyet vererek maddi veya manevi zararlarla sonuçlanmaktadır. Trafik kazalarına bağlı ölümler zengin ve yoksul ülkelerde de üst sıralarda yer almaktadır. 

Emniyet Genel Müdürlüğü Trafik Başkanlığı’nın yayınladığı Trafik İstatistik Bülteni’nde 2022 yılında, ülkemizde, yalnızca bir yıl içerisinde 455.048 trafik kazası meydana gelmiştir. Bu kazaların 1919’unda can kaybı yaşanırken geriye kalan 483.129’u ise yaralanmalı veya maddi hasarlı olarak sonuçlanmıştır. Bu kazaların büyük çoğunluğu ise sürücü hatalarından kaynaklanmaktadır.

Bu bağlamda kaza geçiren kişilerin ortaya çıkan zararlarının gerek maddi gerekse manevi anlamda giderilmesi elzemdir. Kazaya maruz kalan kişilere, belirli şartlar doğrultusunda, çeşitli haklar, kanunlarımız ile tanınmıştır. Meydana gelen zararlardan birçoğu hakkında yalnızca kazaya sebebiyet veren sürücü, araç sahipleri veya işletenlerden değil aynı zamanda şartlar sağlandığı takdirde sigorta şirketlerine başvuru yapılarak da hak talebinde bulunulabilmektedir.

Bahsedilen işbu başvurular mağdurun kendisi tarafından yapılabiliyor olsa da trafik kazalarından doğan zararlara ilişkin her türlü tazmin talebinde; başvuruda bulunacak makam, başvurusu süresi, sorumlu olunacak bedel, sigorta poliçesi teminat bedeli, hangi delillerin toplanılmasının faydalı olacağı, yine bu bağlamda açılacak davalar ve izlenecek usul ve esaslar göz önüne alındığında trafik kazasının meydana geldiği andan itibaren deneyimli ve uzman bir avukat ile sürecin yürütülmesi ve yönetilmesi ziyadesiyle faydalı olacak ve muhtemel hak kayıpları ile mağduriyetlerin önüne geçilecektir.  

Öncelikle trafik kazalarından doğan tazminat isteminde; herhangi bir hak kaybına mahal vermemek adına kazaya karışan sürücü sayısı kadar suretten oluşan bir tutanak hazırlanarak bu tutanağa; kazaya karışan araç bilgilerinin yazılması, kazaya karışan sürücülerin kaza anını anlatan kısa bir ifadesini yazması, kaza yerinin krokisinin çizilmesi ve kazaya karışan sürücülerin ıslak imza ile tutanağı imzalamaları gerekmektedir. Bu tutanağa ek olarak da kaza mahalli ve kazaya karışan araçların ayrıntılı fotoğraflanması da haklılığın kanıtlanmasında önemli bir delil teşkil edecektir. Elde edilecek bu deliller, olası bir tazminat isteminde kuvvetli bir dayanak olacaktır.

2. TRAFİK KAZALARINDAN DOĞAN TAZMİNAT İSTEMİNDE SORUMLULUK

Trafik kazalarından doğan tazminat isteminde genel olarak trafik kazasına sebebiyet veren kişi/kişilere karşı başvuruda bulunulmaktadır. Ancak bilinenin aksine bir kazada birden çok gerçek ve tüzel kişi muhtelif sıfatla sorumlu olabilmektedir. Bu kişilerden; işleten, sürücü, araç sahibi, sigorta şirketi de yaşanan kazanın şartlarına göre sorumlu olabilmektedir.

Burada sorumluluk anlamında en önemli faktörlerden birisi de sorumlu olan kişiler arasında müteselsilen (dayanışmalı) bir sorumluluk bulunmasıdır. Müteselsil (dayanışmalı) sorumlulukta, zarar gören kişi, dilediği gibi, araç sahibine, işletenine, araç sürücüsüne veya sigorta şirketine karşı birlikte veya ayrı ayrı başvuruda bulunabilmektedir. Müteselsil sorumlulukta, zarardan sorumlu tutulan kimselerden her biri, hasarın tamamından sorumludur.

3. TRAFİK KAZALARINDAN DOĞAN TAZMİNAT DAVASI

2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nda açıklandığı şekli ile trafik kazası; “Karayolu üzerinde hareket halinde olan bir veya birden fazla aracın karıştığı ölüm, yaralanma ve zararla sonuçlanmış olan olaydır.”   

Bu tanımdan hareketle trafik kazasından doğan tazminat davası ise; en az bir motorlu aracın bulunduğu bir kaza neticesinde ölüm, yaralanma gibi bedensel zararlar ile üçüncü kişilere ait ev, araba, arazi gibi (taşınır ve taşınmaz mal) malvarlıklarında meydana gelen zararlarının giderilmesi amacıyla zarara uğrayan kişiler tarafından yukarıda bahsedilen sorumlu bulunanlara (araç sahibi, işleteni, araç sürücüsü veya sigorta şirketi) karşı açılan bir tazminat davası türüdür. Trafik kazası tazminatı, uygulamada hem bedensel hem de malvarlığı zararlarını ifade etmek üzere kullanılmaktadır. 

4. TRAFİK KAZASINDAN DOĞAN TAZMİNAT DAVASINDA YETKİLİ MAHKEME

Trafik kazasının ölüm veya yaralama ile neticelenmesinde birden fazla yetkili mahkeme nezdinde maddi ve manevi tazminat davası açılabilmektedir. Örnekleme yoluyla Trafik kazası nedeniyle tazminat davalarındaki yetkili mahkemeleri izah etmek gerekirse:

6. Davalılardan herhangi birisinin ikametgahının bulunduğu yer mahkemesinde tüm sorumlulara maddi ve manevi tazminat davası açılabilir (6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 6. maddesi).

• Örneğin, İstanbul-Şişli’de meydana gelen trafik kazasında kusurlu sürücünün ikametgahı İstanbul-Bakırköy, araç sahibinin İkametgahı ise İstanbul-Adalar ise; trafik kazası sebebiyle tazminat davası hem Adalar Adliyesinde hem de İstanbul-Çağlayan Adliyesinde açılabilir.

16. Trafik kazasının meydana geldiği yer mahkemesinde tazminat davası açılabilir (6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 16. Maddesinin 1. Fıkrası).

1. Trafik kazaları nedeniyle açılacak tazminat davaları, zarar görenin, yani davacının ikametgahının bulunduğu yer mahkemesinde de açılabilir (6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 16. Maddesinin 1. Fıkrası).

• Örneğin, İstanbul-Küçükçekmece’de trafik kazası geçiren bir kişinin ikametgahının bulunduğu yer İstanbul-Kartal’da ise, tazminat davası İstanbul Anadolu Adliyesinde açılabilir.

1. Trafik sigortası şirketinin merkezinin bulunduğu yer mahkemesinde de maddi ve manevi tazminat davası açılabilir (6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 14. Maddesinin 2. Fıkrası).

5. TRAFİK KAZALARI TAZMİNAT DAVASINDA GÖREVLİ MAHKEME

Trafik kazasının ölüm veya yaralama ile neticelenmesinde açılacak maddi ve manevi tazminat davalarında görevli mahkeme kural olarak Asliye Hukuk Mahkemesi’dir (6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 2. Maddesinin 1. Fıkrası).

• Örneğin, İstanbul-Kartal’da meydana gelen yaralamalı bir trafik kazası nedeniyle tazminat davası açılacaksa, davanın İstanbul Anadolu Asliye Hukuk Mahkemesi’nde açılması gerekir.

Trafik Kazasında kusurlu sürücünün trafik sigorta poliçesinin bulunduğu şirkete açılacak tazminat davasındaki görevli mahkeme ise Asliye Ticaret Mahkemesi’dir (6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu md. 4/1-a, md.5/1). Buradaki istisnanın nedeni, sigorta şirketinin sorumluluğunun ticari bir işten (faaliyetten) kaynaklanıyor olmasıdır. Bu nedenle, meydana gelen bir trafik kazası nedeniyle aracın sürücüsü, sahibi ve işleteni ile birlikte aracı sigortalayan sigorta şirketine birlikte dava açılacaksa; tüm sorumlulara karşı Asliye Ticaret Mahkemesi’nde tazminat davası açılmalıdır.

6. TRAFİK KAZASINDAN DOĞAN TAZMİNAT İSTEMİNE KONU OLABİLECEK ZARARLAR

Trafik kazası neticesinde meydana gelebilecek ölüm, yaralanma veya araçta meydana gelen zararlara göre talep edilebilecek zarar kalemleri değişmekle birlikte genel olarak trafik kazasına sebebiyet verenlerden aşağıdaki zararlar talep edilebilmektedir.

• Tedavi giderleri
• Cenaze giderleri
• Ölenin yardımından yoksun kalan kişilere ödenecek destekten yoksun kalma tazminatı
• Yaralanma meydana geldiyse yaralanan kişinin tedavi giderleri
• Yaralanma sonucu kişide oluşan özellikle maluliyet oranı/özürlülük oranı olarak da bilinen kayıplar
• Araçta meydana gelen hasara ilişkin masraflar
• Araçta meydana gelen değer değer kayıpları
• Manevi tazminat

7. TRAFİK KAZALARINDAN KAYNAKLI TAZMİNAT DAVALARINDA ZAMANAŞIMI SÜRESİ

Trafik kazalarından kaynaklı tazminat davalarında zamanaşımı süresine yönelik Karayolları Trafik Kanunu’nun 109. maddesinin 1. fıkrasında özel hüküm bulunmaktadır. Buna göre motorlu araç kazalarından doğan maddi zararlara ilişkin talepler zarar görenin zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten başlayarak iki yıl ve her halde on yıl içinde zamanaşımına uğrayacaktır. 

8. TRAFİK KAZASINDAN DOĞAN TAZMİNAT İSTEMİNDE SİGORTA ŞİRKETİNE BAŞVURU VE TAHKİM

Üçüncü şahısların ölümüne veya yaralanmasına veya bir şeyin uğrayacağı zarara yönelik olarak Zorunlu Mali Mesuliyet Sigortası yapılmaktadır. Trafik kazası sonucunda meydana gelen zarar, Sigorta şirketi tarafından sigorta ettirenin kaza tarihi itibariyle geçerli olan zorunlu sigorta poliçesinin teminat limitleri dahilinde karşılamakla mesuldür.

Bir diğer ifadeyle sigorta ettirenin poliçesinin bağlı bulunduğu şirketten belirli şartlar doğrultusunda tazminat talebinde bulunmak mümkündür. Bu sebeple böylesi bir durumda zarar gören kişiler doğrudan sigorta şirketine başvurarak zararının teminat limiti tutarına kadar ödenmesini talep edebilirler. Ancak bu teminat limitini aşan veya sigorta poliçesi kapsamı dışında kalabilecek örneğin manevi tazminat davası gibi birtakım talepler ise yukarıda bahsedilen kişilerden de talep edilebilecektir.

Çoğu zaman tahsil kabiliyetinin yüksek olduğu sigorta şirketlerine karşı bu taleplerin öne sürülmesi ve davaların açılması da tarafların lehinedir. Bu durumda sigorta şirketince zararın giderilmemesi veya eksik giderilmesi halinde sigorta şirketlerine karşı da trafik kazasından kaynaklı olarak sigorta tahkim komisyonuna başvuruda bulunabilir veyahut da tazminat davası açılabilir. 

Uyuşmazlık yaşadığınız sigorta kuruluşu Sigortacılık Kanunu kapsamında, Sigorta Tahkim Komisyonu’na üye olması halinde başvuruda bulunulabilmektedir. Şirkete yapılan başvuruya binaen sigorta kuruluşu talebinizi tamamen ya da kısmen reddettiyse veya talebinize başvuru tarihinden itibaren 15 yasal iş günü içinde yazılı olarak cevap verilmediyse başvuru formu ile birlikte ekindeki belgelerle Sigorta Tahkim Komisyonuna şahsen ya da posta yoluyla başvuruda bulunabilmektedir.

Sigorta Tahkim Komisyonu önüne gelen uyuşmazlıkları mahkeme yoluna gitmeksizin çok daha kısa sürede çözerek taraflar için büyük avantaj sağlamakta ve hakkınıza çok daha hızlı ulaşmanıza vesile olmaktadır. Önemle belirtmek isteriz ki Sigorta Tahkim Komisyonuna yapılan başvuru ihtiyari nitelikte olup mahkemeye veya komisyona başvuru yolu alternatif bir uyuşmazlık metodudur.

9. SONUÇ

Trafik kazalarından kaynaklanan tazminat davaları, toplumun en önemli hukuki konularından birisini oluşturmaktadır. Özellikle trafik kazalarının sık yaşandığı ülkemizde hem maddi hem de manevi zararlarla sonuçlanan bu olaylar, mağdurlar için ciddi sorunlara yol açmaktadır. Trafik kazalarının sayısının ve sonuçlarının gösterdiği gibi, kazalardan kaynaklanan tazminat davalarının çözümü oldukça karmaşık bir süreci içermektedir.

Trafik kazalarının azaltılması için alınacak tedbirlerin önemi büyüktür. Ancak kazaların meydana geldiği durumlarda, zarar gören kişilerin haklarının korunması ve tazminat taleplerinin adil bir şekilde karşılanması da aynı derecede önemlidir.

Tazminat taleplerinin doğru ve etkili bir şekilde yerine getirilebilmesi için, kazaya maruz kalan kişilerin tecrübeli ve uzman bir avukat ile çalışmaları önemlidir. Zira trafik kazaları ile ilgili başvuruların zamanında ve doğru bir şekilde yapılması, delillerin toplanması ve gerekli hukuki adımların atılması gerekmektedir. Aynı zamanda, kazaların meydana geldiği andan itibaren mümkün olan en kısa sürede başvuruda bulunmak, hak kayıplarının önüne geçmek açısından önemlidir.